పురుష సూక్తం

పురుష సూక్తం

ఓం తచ్చం యోరా వృణీమహే |

గాతుం యజ్ఞాయ | గాతుం యజ్ఞపతయే |

దేవీ” స్వస్తిరస్తు నః | స్వస్తిర్-మానుషేభ్యః |

ఊర్ధ్వం జిగాతు భేషజం |

శం నో అస్తు ద్విపదే”| శం చతుష్పదే |

ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః ||

సహస్రశీర్షా పురుషః | సహస్రాక్షః సహస్రపాత్ |

సభూమిం విశ్వతో వృత్వా | అత్యతిష్ఠద్ దశాంగుళమ్ ||

పురుష ఏవేదగ్ం సర్వమ్” | యద్భూతం యచ్చ భవ్యమ్” |

ఉతామృతత్వ స్యేశానః | యదన్నేనా తిరోహతి ||

ఏతావానస్య మహిమా | అతో జ్యాయాగ్ంశ్చ పూరుషః |

పాదో”  శ్య విశ్వా భూతాని | త్రిపాద స్యామృతం దివి ||

త్రిపాదూర్ధ్వ ఉదైత్పురుషః | పాదో”  స్యేహా  భవాత్పునః |

తతో విష్వణ్ వ్యక్రామత్ | సాశనానశనే అభి ||

తస్మా”ద్విరాడ జాయత | విరాజో అధి పూరుషః |

స జాతో అత్యరిచ్యత | పశ్చాద్-భూమిమథో పురః ||

యత్పురుషేణ హవిషా” | దేవా యజ్ఞమతన్వత |

వసంతో ఆస్యాసీదాజ్యమ్” | గ్రీష్మ ఇధ్మశ్శరధ్ధవిః ||

సప్తాస్య సన్పరిధయః | త్రిః సప్త సమిధః కృతాః |

దేవా యద్యజ్ఞం తన్వానాః | అబధ్నన్-పురుషం పశుం ||

తం యజ్ఞం బర్హిషి ప్రౌక్షణ్” | పురుషం జాతమగ్రతః |

తేన దేవా అయజంత | సాధ్యా ఋషయశ్చ యే ||

తస్మా”ద్యజ్ఞాత్-సర్వహుతః | సంభృతం పృషదాజ్యం |

పశూగ్-స్తాగ్ం శ్చక్రే వాయవ్యాన్ | అరణ్యాన్-గ్రామ్యాశ్చ యే ||

తస్మా”ద్యజ్ఞాత్-సర్వహుతః | ఋచః సామాని జజ్ఞిరే |

చందాగ్ంసి జజ్ఞిరే తస్మా”త్ | యజుస్తస్మాద జాయత ||

తస్మాదశ్వా అజాయంత | యే కే చోభయాదతః |

గావో హ జజ్ఞిరే తస్మా”త్ | తస్మా”జ్జాతా అజావయః ||

యత్పురుషం వ్యదధుః | కతిథా వ్యకల్పయన్ |

ముఖం కిమస్య కౌ బాహూ | కావూరూ పాదా వుచ్యేతే ||

బ్రాహ్మణో”స్య ముఖమాసీత్ | బాహూ రాజన్యః కృతః |

ఊరూ తదస్య యద్వైశ్యః | పద్-భ్యాగ్ం శూద్రో అజాయతః ||

చంద్రమా మనసో జాతః | చక్షోః సూర్యో అజాయత |

ముఖాదింద్ర-శ్చాగ్నిశ్చ | ప్రాణాద్-వాయుర జాయత ||

నాభ్యా ఆసీదంతరిక్షమ్ | శీర్ష్ణో ద్యౌ సమవర్తత |

పద్భ్యాం భూమిర్దిశః శ్రోత్రా”త్ | తథా లోకాగ్ం అకల్పయన్ ||

వేదాహమేతం పురుషం మహాంతమ్” | ఆదిత్యవర్ణం తమసస్తు పారే |

సర్వాణి రూపాణి విచిత్య ధీరః | నామాని కృత్వా  భివదన్ యదాస్తే” ||

ధాతా పురస్తాద్య ముదాజహార | శక్రః ప్రవిద్వాన్-ప్రది శశ్చతస్రః |

తమేవం విద్వానమృత ఇహ భవతి | నాన్యః పంథా అయనాయ విద్యతే ||

యజ్ఞేన యజ్ఞమయజంత దేవాః | తాని ధర్మాణి ప్రథమాన్యాసన్ |

తే హ నాకం మహిమానః సచంతే | యత్రపూర్వే సాధ్యాః సంతి దేవాః ||

అద్భ్యః సంభూతః పృథివ్యై రసా”చ్చ | విశ్వకర్మణః సమవర్తతాధి |

తస్య త్వష్టా విదధ ద్రూపమేతి | తత్పురుషస్య విశ్వమాజానమగ్రే” ||

వేదాహమేతం పురుషం మహాంతమ్” |

ఆదిత్యవర్ణం తమసః పరస్తాత్ |

తమేవం విద్వానమృత ఇహ భవతి |

నాన్యః పంథా విధ్యతే యనాయ ||

ప్రజాపతిశ్చరతి గర్భే అంతః |

అజాయమానో బహుధా విజాయతే |

తస్య ధీరాః పరిజానంతి యోనిమ్” |

మరీచీనాం పదమిచ్ఛంతి వేధసః ||

యో దేవేభ్య ఆతపతి | యో దేవానాo  పురోహితః |

పూర్వో యో దేవేభ్యో జాతః | నమో రుచాయ బ్రాహ్మయే ||

రుచం బ్రాహ్మం జనయంతః | దేవా అగ్రే తదబ్రువన్ |

యస్త్వైవం బ్రా”హ్మణో విద్యాత్ | తస్య దేవా అసన్ వశే” ||

హ్రీశ్చతే లక్ష్మీశ్చ పత్న్యౌ” | అహోరాత్రే పార్శ్వే |

నక్షత్రాణి రూపమ్ | అశ్వినౌ వ్యాత్తమ్” |

ఇష్టం మనిషాణ | అముం మనిషాణ | సర్వం మనిషాణ ||

తచ్చం యోరావృ'ణీమహే |

గాతుం యజ్ఞాయ' | 

గాతుం యజ్ఞప'తయే | 

దైవీ'' స్వస్తిర'స్తు నః | 

స్వస్తిర్మాను'షేభ్యః | 

ఊర్ధ్వం జి'గాతు భేషజం | 

శం నో' అస్తు ద్విపదే'' | 

శం చతు'ష్పదే |

ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః' ‖